Door Gwen Rochat
Een gelijke samenleving voor mannen en vrouwen: die zul je in Nederland (nog) niet vinden. Dit blijkt uit het Global Gender Gap Report 2020 waar Nederland op de 38e plaats eindigt. Hoe komt dit en wat wordt eraan gedaan om dit te veranderen?
Om te kunnen zien wat er beter kan, moeten we eerst kijken waar we nu staan. En dat is op de achtendertigste plek, volgens het World Economic Forum, een onafhankelijke economische organisatie. De resultaten van dit rapport zijn hieronder samengevat:
Zoals je kunt zien in de grafiek doet Nederland het heel goed als het gaat om opleidingsniveau en gezondheid & levensverwachting. Het slechtst scoort Nederland op politieke emancipatie, dat in 2020 ten opzichte van 2006 zelfs is afgenomen.
Sporen van het verleden
De toekomst is gebouwd op het verleden en in het geval van Nederland heeft het verleden veel sporen achtergelaten. In het verleden had het christendom een grote rol in de Nederlandse samenleving. Hoewel deze invloed nu is afgenomen, wordt onze samenleving nog steeds omschreven als conservatief en christelijk, volgens Ásta Berglind, onderzoeker aan de universiteit van Tilburg. Zij heeft haar scriptie 'Creators of Change' geschreven over gendergelijkheid in IJsland en Nederland. “Deze invloeden beïnvloeden het politieke klimaat en de participatie van vrouwen in de arbeidsmarkt”, schrijft Ásta.
Volgens Ásta zijn deze sporen ook terug te zien in de politiek. Daar staan linkse politici meer open voor feministische plannen dan de rechtse, conservatieve politici. Toch ligt in Nederland de nadruk op de retoriek van de rechtse politici. In haar onderzoek wijst Ásta als oorzaak hiervan de groei van het populisme aan.
“Wanneer men net uit een crisis komt, staat men meer open voor praktische (nationalistische) oplossingen dan dat zij hun aandacht richten op de discriminatie van minderheden.”
Parttime
Minder uren maken; minder geld verdienen; een slechtere positie in de arbeidsmarkt; een grotere financiële afhankelijkheid: dit is de situatie voor mensen die parttime werken, wat een meerderheid van de vrouwen in Nederland doet. Hierdoor staan vrouwen minder sterk in de arbeidsmarkt dan mannen. Ásta beaamt dit: “Het parttime werkmodel is volgens de Nederlandse beleidsmakers een sterke culturele factor die veel effect heeft gehad op de positie van vrouwen in de samenleving. Het huidige kabinet heeft duidelijk gemaakt dat hun grootste zorg is op dit moment dat vrouwen hun werkuren moeten uitbreiden.”
Nederlandse vrouwenbewegingen
#FreeTheNipple, #MeToo en de Slut Walk: dit zijn feministische bewegingen die de afgelopen jaren overal in de wereld zijn opgedoken. Dit zijn ook bewegingen die veel aansluiting vonden in de IJslandse samenleving. Hoewel deze feministische bewegingen zeker bestaan in Nederland staan ze hier veel minder op de voorgrond.
“Nederlandse bewegingen gaan niet meer de straat op zoals in het verleden en zijn daardoor op een bepaalde manier onzichtbaar geworden."
“Het is niet zo dat Nederlandse vrouwenbewegingen geen radicale verandering willen: het is dat de collectiviteit van de bewegingen niet zo zichtbaar is in Nederland als het in IJsland lijkt te zijn als het gaat om lobbyen door middel van demonstraties en bijeenkomsten", zegt Ásta.
Eva Sigurðardóttir, een IJslandse feministe, heeft vier jaar lang in Nederland gestudeerd. Zij vertelt dat ze zeker verschillen zag tussen Nederland en haar thuisland. “De eerste weken dat ik hierin was verhuisd hoorde ik telkens weer dat de Nederlandse cultuur zo liberaal en ruimdenkend was. Maar na mijn tijd hier vind ik dat de cultuur helemaal niet zo ruimdenkend is als men wilt geloven. Dit komt meer naar voren in woorden dan in acties”, zegt Eva. “Ik vind het moeilijk om voorbeelden te geven omdat het meer te maken heeft met de houding en sfeer van de Nederlandse cultuur, maar het beste voorbeeld dat ik kan geven in mijn dagelijks leven in Nederland is de grote hoeveelheid van naroepen en intimidatie op straat.”
Dit jaar is wel voor de derde keer de Women's March in Amsterdam georganiseerd, waar duizenden demonstranten mee liepen. Zij lopen door de straten van Amsterdam om te pleiten voor gelijke rechten voor mannen en vrouwen.
Foto's van de Women's March in Amsterdam in 2019.
Eigen balans
Ook op politiek gebied verschilt Nederland sterk van IJsland. In Nederland worden, heel anders dan in IJsland, weinig concrete plannen gemaakt om gendergelijkheid te vergroten. “Nederlanders lijken voorkeur te geven aan een ‘bottom-up’ aanpak waar de praktijk haar eigen balans moet zien te vinden zonder speciale maatregelen. In IJsland vindt men dat speciale maatregelen noodzakelijk zijn om de gelijke status van vrouwen en mannen in IJsland te realiseren”, weidt Ásta uit in haar onderzoek.
Feministische initiatieven zijn er zeker wel in Nederland. Zo roept Women Inc. mensen op een petitie voor gendergelijkheid te ondertekenen zodat zij meer invloed kunnen hebben in de politiek. Ook lobbyt Women Inc. om de loonkloof, die in Nederland nog steeds 15 procent is, te dichten.
De Nederlandse loonkloof
In Nederland is er nog een loonkloof van 15 procent, volgens Women Inc. In de rest van Europa ligt dit percentage lager.
Maar er zijn toch al wetten voor gelijke behandeling? Dat klopt, maar de naleving hiervan gebeurt niet volledig naar wens. Daarom werken enkele politici, waaronder Ploumen, fractielid van de PvdA in de Tweede Kamer, aan een wetsvoorstel. Dit voorstel lijkt op de gelijke loonwet in IJsland: ze hebben het zelfs als voorbeeld gebruikt. Om dieper in te gaan op het wetsvoorstel in Nederland bekijken we het ‘Memorie van Toelichting’, dat door de initiatiefnemers is gepubliceerd.
“Niet langer de werknemer moet verantwoordelijk zijn om loondiscriminatie te constateren en aan te kaarten, maar de werkgever krijgt de plicht te laten zien dat in de onderneming gelijk loon voor gelijk werk wordt geboden."
Dit stellen de initiatiefnemers. Zij vinden dat het de plicht van de werkgever moet zijn om te bewijzen dat hij of zij zijn/haar werknemers gelijk betaald en dat werknemers er niet zelf achteraan hoeven te gaan.
Het wetsvoorstel is in ieder geval één concreet plan om gendergelijkheid te vergroten in Nederland. De vraag is nu of het voorstel ook wordt aangenomen door de Tweede Kamer. Volgens Ploumen kan het: “We hopen natuurlijk dat er dan vervolgens een meerderheid is die deze wet gaat steunen", zegt ze. We zullen nog even moeten afwachten: op dit moment rolt het voorstel ergens door de bureaucratische machine van de politiek.
Rolmodel
Gendergelijkheid al behaald? Hoewel veel Nederlanders dit lijken te denken, is dit zeker niet het geval. Afgezien van een paar goedbedoelde initiatieven is er geen echt bewustzijn van dit probleem onder Nederlanders. Gelukkig werpt IJsland zich op als rolmodel. Hoe komt het dat IJsland zo succesvol is in het vergroten van gendergelijkheid, en wat kan Nederland hiervan leren? Je leest het hier.
Informatie over het wetsvoorstel ‘Gelijke beloning voor vrouwen en mannen’ komt uit het Memorie van Toelichting van www.tweedekamer.nl