29 mei 20207 minuten om te lezen

Hoeveel effect hebben toeristen op de IJslandse natuur?

Bijgewerkt op: 18 jun 2020

Vrijdag 29 mei 2020

NEDERLAND – Dat IJsland gewoonlijk overspoeld wordt door toeristen is nu al een paar jaar duidelijk. Nu de toeristen vanwege het coronavirus weg zijn uit het land blijven de natuur en de bewoners van IJsland achter. Krijgt de natuur nu dan eindelijk de tijd om te herstellen? De 52-jarige Einar Rúnar Sigurðsson heeft geen problemen met de toeristen. Hij heeft problemen vanwege de klimaatopwarming en de rook van uitbarstende vulkanen.

Het belang van toerisme

Het toerisme is volgens de website van de regering van IJsland (Goverment of Iceland) één van de belangrijkste pilaren van de IJslandse economie. En dat is ook niet raar want er zijn weleens tijden geweest dat er meer toeristen dan inwoners op het eiland aanwezig waren. In 2019 kwamen er volgens de IJslandse nieuwswebsite, Iceland Monitor bijna twee miljoen toeristen naar IJsland. En in 2019 was het aantal toeristen nog wel 14,2% gedaald ten opzichte van 2018. IJsland heeft in totaal 364.134 inwoners. Dat scheelt dus flink met het aantal toeristen.Maar het hoeft niet te zeggen dat de IJslandse toeristen niet genieten van de reizigers die komen voor de bijzondere IJslandse natuur. Nee, integendeel een groot deel van de IJslandse bevolking werkt in de toeristenindustrie. Het Icelandic Tourist Board, een IJslands statistiekbureau dat zich focust op het toerisme schatte het aantal werkende IJslanders in de toeristenindustrie in augustus 2017 op 31.700 mensen. Wel kan je aan de statistieken zien dat het werk erg seizoensgebonden is. Vanwege het coronavirus zijn alle toeristen teruggegaan naar huis.

Mirjam de Waard woont al twaalf jaar samen met haar man en twee kinderen op IJsland. In het dagelijks leven werkt ze op de hogeschool van IJsland. Wanneer de zomer aanbreekt ondersteunt ze haar man bij zijn reisorganisatie. “Alle tochten tot eind juli 2020 zijn al gecanceld. Veel mensen zitten hier in een financieel onzekere situatie.” Dat het coronavirus effect heeft op het IJslandse toerisme is ook te zien in de cijfers.

Het aantal toeristen in april 2020 - mei 2020 ten opzichte van vorig jaar.

Bron: Icelandic Tourist Board

Veel reclame IJsland, ook wel het land van Vuur & IJs genoemd staat onder andere bekend om zijn gletsjers, watervallen, vulkanen, geisers, Noorderlicht en oerlandschappen. Daarnaast zijn de mythische IJslandse landschappen, sudderende vulkanen en de overvolle Blue Lagoon gewoon erg insta worthy. Een goede reden dus om als toerist naar dit dure land te reizen. Zo denkt ook reisleider Bart Pijpers: “Je gaat daar naartoe voor de ruige natuur, niet voor de haute cuisine, voor het niets doen en voor de witte stranden. Als je daar naartoe gaat dan wil je gewoon op avontuur. Dan ga je voor die gletsjers, vulkanen, watervallen en ongeremde natuur. Dat is tenslotte wat IJsland is.” De 40-jarige Bart Pijpers werkt in het dagelijks leven als docent aardrijkskunde in Nederland, wanneer de zomervakantie begint vertrekt hij naar IJsland voor zijn tweede baan als reisleider.

Het land van Vuur & IJs is door de jaren heen ook veel aanprijst door middel van videoclips, reclames en films. Zo is bijvoorbeeld een groot deel van de serie Game of Thrones opgenomen op IJsland. Daarnaast heeft Justin Bieber er de videoclip van ‘I’ll show u’ opgenomen bij de kloof Fjaðrárgljúfur. Ook diverse autoreclames worden opgenomen tussen de IJslandse natuur. Bart Pijpers: “IJsland is in de laatste 5 à 7 jaar in rap tempo populairder geworden wat mede kan komen door de scènes uit Game of Thrones, de James Bond-films en die Blue Lagoon. Die staat tegenwoordig bekend als een soort Healthcare spa. Zelfs in Nederland krijg ik daar reclames van. Het land is gewoon hot!”

Natuurherstel

Maar is dat wel eigenlijk goed voor de natuur? Toen Justin Bieber in 2015 zijn videoclip online plaatste stegen de bezoekersaantallen van de kloof met 50 tot 80%. Het IJslandse milieuagentschap heeft de kloof Fjaðrárgljúfur zelfs drie maanden dicht moeten doen zodat de natuur weer kon herstellen. De overheid sluit volgens Mirjam de Waard wel vaker de wegen omwille van de weersomstandigheden. “Als er veel water in de grond zit dan beschadig je het makkelijker.” Dat toeristen de natuur beschadigen gebeurt volgens Bart Pijpers wel vaker. “Toeristen maken zelf hun eigen looppaden bij hotspots doordat ze afwijken van de paden. Hiermee beschadigen ze de natuur. Ik denk dat als je de toeristen een jaar weghoudt dat dit soort gebieden zich dan wel kunnen herstellen. Vanwege het klimaat herstelt de natuur zich langzaam op IJsland.” Aldus reisleider Bart Pijpers.

Karl Benediktsson, Professor van de menselijke Geografie aan de universiteit van IJsland het hier niet volkomen mee eens. Hij ziet nog een aantal andere factoren. “Er is zeker veel minder druk op de meest populaire sites. Dit helpt natuurlijk de natuur om te herstellen van te veel druk. Maar IJslanders zelf zullen in de zomer in eigen land reizen, dus er zal wat toerisme op deze sites zijn. Op veel plaatsen is er nu een beetje ademruimte om paden en andere voorzieningen te verbeteren.” Miram de Waard denkt wel dat het vertrekken van de toeristen zorgt voor een economische klap. “Iedereen heeft in zijn familie wel iemand die werkt in het toerisme.”

"Als je er een bordje kan neerzetten dan kan je toch ook een dixi plaatsen” - Reisleider Bart Pijpers

Weinig geïnvesteerd

Het maatschappelijke probleem dat toeristen de natuur beschadigen speelt al langer in de IJslandse politiek. Toeristen brengen ontzettend veel geld in het laatje tegelijkertijd vindt de regering ook dat op een aantal plekken het landschap echt wel wordt beïnvloed door toeristen. De drukte neemt toe en de hotels raken overbezet. Bart Pijpers: “Het wordt een beetje een kermis.” Maar er wordt heel weinig geïnvesteerd. Parkeerplaatsen worden bijvoorbeeld niet groter gemaakt. Karl Benediktsonn: “Toeristen parkeren zeker aan de kant van de weg in de natuur, en zelfs op de (smalle) wegen zelf.”

Daarnaast zijn op een aantal beroemde plekken geen toiletten. Volgens geoloog Bart is dit echt een probleem want dan doen de toeristen het dus in de natuur. Inwoners van IJsland hebben een aantal jaar geleden ook een bord gemaakt waarop staat dat poepen in de natuur verboden is. Bart: “Als je er zo’n bordje neerzet kan je toch net zo goed een Dixi neerzetten!” De reden van dit probleem ligt volgens Bart echt bij de IJslandse cultuur. “Ze hebben waarschijnlijk gewoon geen zin om er geld aan uit te geven. Ze moeten echt investeren!” Aldus de 40-jarige reisleider en geoloog Bart Pijpers.

© Pixabay

Nodige aanpassingen

De Human Geography professor denkt ook dat er wat veranderd moet worden. Hij is onder andere van mening dat de infrastructuur beter moet worden ontwikkeld. “De groei van de afgelopen jaren was simpelweg te snel om de infrastructuur bij te houden”. Maar volgens de professor moet er ook een algemene planning worden gemaakt om bepaalde plaatsen vrij te houden van de ontwikkeling van het toerisme. Daarnaast vindt hij dat toeristenbedrijven die voor hun bedrijf gebruik maken van natuurgebieden door de staat in rekening moeten worden gebracht. Vervolgens moeten die opbrengsten worden gebruikt om beter behoud te financieren.

Professor Karl Benediktsonn denkt dat veel toeristen wel weten hoe delicaat de IJslandse natuur is. Daarnaast zullen er volgens hem ook vele toeristen zijn die er simpelweg niet over nadenken. “Met de grote toename van het aantal toeristen na 2010, ontwikkelde zich een soort massatoerisme. IJsland werd een plaats op de bucketlist van veel mensen. Hierdoor veranderde de samenstelling van de toeristen.” Voorheen kwamen er volgens de professor aan de IJslandse universiteit vooral natuurliefhebbers. Vanwege het massatoerisme komen er opeens ook veel mensen die op een hele andere manier omgaan met de natuur.

“Als mijn kinderen het bedrijf willen overnemen dan mag dat” - Einar Rúnar Sigurðsson

Klimaatverandering

De 52-jarige Einar Rúnar Sigurðsson heeft geen last van de toeristen. Hij heeft eerder last van de klimaatopwarming en de rook van uitbarstende vulkanen. Einar is de langst werkende mountainguide van IJsland en begeleidt onder andere tours naar de papegaaiduikers (IJslandse vogels beter bekend als puffins) © Einar Rúnar Sigurðsson

en diverse bergtoppen. De vader van Einar startte het bedrijf From Coast to Mountains in 1990 nadat zijn boerderij niet winstgevend genoeg meer was om zijn familie te onderhouden. De reisleider begon met werken bij het bedrijf van zijn vader in 1994. De van oorsprong boerse familie leeft nu fulltime van het toerisme. Zowel de oudste zoon van zijn vrouw als zijn eigen jongens werken namelijk in de toeristenbranche. “Mijn eigen jongens helpen een handje mee in de zomervakantie maar de oudste zoon van mijn vrouw runt een grote reisorganisatie. Als mijn kinderen het bedrijf later willen overnemen mag dat. Maar als ze het niet willen is het prima.” Bovendien was de 52-jarige de eerste die in ijsgrotten tours aanbood. Volgens de reisleider komt het smelten van de gletsjers niet alleen door de opwarming van de aarde. Einar: “Er is nog een andere factor. Er komt veel vulkanisch as uit de vulkanen en vervolgens komt dit vulkanische as weer op de gletsjers. Hierdoor smelt ook veel ijs.”

Positief nieuws

In de laatste vijf jaar ziet Einar wel een verschil in de klimaatopwarming. Het lijkt volgens hem wel kouder te worden op IJsland in plaats van warmer. Dit is ook terug te zien op een aantal gletsjers. Vanaf 2015 komt er namelijk op enkele gletsjers steeds meer sneeuw bij, terwijl het eerst nog sneller smolt dan dat het groeide. “Ik heb hier geen wetenschappelijke verklaring voor maar volgens mij heeft het iets te maken met het smelten van het ijs. Hierdoor verandert er iets in de zeestroming en zou het klimaat in IJsland buiten balans raken.” Tuurlijk blijft er wel sprake van klimaatverandering zegt de 52-jarige reisleider. “Veel gletsjers en ijsgrotten smelten wel sneller dan eerst. Bij veel ijsgrotten moet ik bijvoorbeeld eerst een groot meer passeren om erbij te komen. Vroeger was dat gewoon allemaal ijs.” Einar Rúnar Sigurðsson maakt zich geen zorgen om het feit dat zijn kleinkinderen het bedrijf misschien niet kunnen voortzetten vanwege de opwarming van de aarde. “Ik denk dat dat ook onderdeel is van de IJslandse cultuur. We zien wel wat er op ons afkomt.”

Links ↓: De gletsjer Svínafellsjökull in 1990 | Rechts ↓: Op deze gletsjer komt er juist meer ijs bij